Менә сәгать тугыз тулды. Мәктәп ишеге ачылды. Балалар    Габдулла   хәлфәне аяк өстенә басып каршы алдылар.

Бу көнне хәлфә элекке ачык йөзле, шат Габдулла абый түгел иде; бала­лар хәлфәнең бу кадәр күңелсез бу­луын күреп гаҗәпкә калдылар.

Хәлфә сыйныф буенча бер әйлән­де дә, балаларга карап: "Сөекле ша­гыйребез Габдулла әфәнде Тукаев барыбызны да ятим калдырды... Ул үлде... ләкин безгә күп яхшы сүзләр әйтеп, матур, моңлы шигырьләр язып үлде... Менә сезнең арагызда икенче ел укучыларьпыздан алып дүртенче ел укучыларыгызга кадәр барыгыз да аның бик күп шигырьләрен беләсез...   Тукай абый - сезгә шатлык чишмәсе иде. Менә инде шул чишмә хәзер тук­талды. Тукай абыйның шигырьләре сезгә караңгыда шәм иде, ул шәм инде сүнде. Сезне "саф күңелле, пакь тел­ле, пакь җанлы, пакь тәнле фәрештә валчыгы" дип моңлы итеп көйләүче "Тукай" музыкасының актык кылы өзелде. Ул безнең арада озак торма­ды, аның яше әле 26-27 ләрдә генә иде. Ул озак яшәмәсә дә, үзенең кыска гына гомерен дә татар халкы һәм сез, балалар, өчен корбан итте. Ул бар гомерен татар халкы өчен генә яшәде. Ул ниләр генә язмады! Ул сез "фәрештә валчыклары"н ниләр­гә генә өндәмәде!

- Әй бәһале, әй кадерле,

 Әй гөнаһсыз яшь бала,

Рәхмәте бик киң Аның,

 һәрдәм таян син Аллага! -   дип   сезне   һәрвакыт   Аллаһыга ышанырга өндәде.

Сәгадәт талына менсәң, үзең мен.

Ни ярдәм килсә дә, килсен үзеңнән! - дип үзеңә генә ышанырга өндәде.

Ах, җүләр маэмай! Тырыш яшьләй, зурайгач җайсыз ул.

Картаеп каткач буыннар, эш белү уңайсыз ул!

Тынма эшлә, и сабый! Бел тәңредән эшләргә көн,

Эшләп аргачтын бирелгәндер тыныч йокларга төн, дип сез, са­быйларны, эшкә өндәде.

Тукай абыегыз сезне бик ярата, үзенең яшь вакытын, үзенең мәктәбен бик сагына иде. Ул сезнең хакта:

Саф әле күңелең синең, һичбер бозык уй кермәгән,

Пакь телең дә һич яраусыз сүзләр әйтеп күрмәгән.

Пакь җаның һәм тәнең, бар­лык вәҗүдең* пакь синең,

Син  фәрештә  валчыгысың, йөзләрең ап-ак синең,

- дип сезнең калебегезне үтәдән-үтә күрә иде.

Ул үзенең мәктәбен сагынып: Күңелдән сагындым тоткынлы­гымны, мәктәбемне мин, "Нигә соң үстем инде һәм нигә дәү булдыминде" дим, Нигә дим изге мәктәп­тән, сабый чаклардан аерылдым, Нигә мин кечкенә "Апуш" түгел, зуп-зур "Тукай" булдым? - ди ул үзе­нең, сездәй кечкенә булган көннәрен сагына. Ул үсеп җиткәч тә үзенең мәк­тәбен онытмый, аны һәрвакыт исендә тота. Ул шулай үзенең сабый вакытын күрә, сез сабыйлар өчен хисапсыз күп матур шигырь язды.

Ул шулай үзе укыган мәктәбен яратканга күрә, ахырдан татар хал­кы өчен файдалы кеше булды. Татар халкы арасында "Апуш" кына булыпкалмыйча, "Бөек шагыйрь Габдулла Тукаев" булды.

Татар халкы өчен көне-төне тырышып эшли торгач, Габдулла әфәнде бик каты ютәл авыруына сабышты. Хәле көннән-көн начар­ланды, шулай да кулыннан каләмен ташламады. Менә инде сөекле ша­гыйребез үлде. Ул кулына каләмен тотып, мәктәп турында язып, сезнең хакта уйлап үлде!

Менә бүген кадерле шагыйре­безнең салкын тәнен Казанда гүргә иңдерәләр. Бүген ничә меңләп мәк­тәп балалары, ничә меңләп татар халкы канлы яшьләр белән атлап*, сөекле шагыйребездән мәңгегә ае­рылалар. Бөтен Казан халкы һәммә дөнья эшләрен ташлап, аны озатыр­га барачаклар.

Без Казанда түгел, без хәзер аның белән актык мәртәбә саубуллашыр­га Казанга бара алмыйбыз. Без инде сөекле шагыйребезне күңелдән генә озата алабыз.

Без бүген мәктәптә сабаклары­бызны укымыйбыз. Без инде кулы­бызда булган аның шигырь китапла­рын, аның хакында язылган язулар­ны укып, бөтен көнне, сөекле шагый­ребез турында гына уйлап үткәрергә телибез", - диде.

Хәлфә урындыгына барып утыр­ды, Хәсән исемле бала бер моңлы тавыш белән берничә аять Коръән укыды. Дога кылып, аны 'Тукай" ру­хына багышладылар.

Аннан соң барлык балалар бер­гәләшеп, бер авыздан "Күңел", "Ту­ган тел" шигырьләрен укыдылар.

Иң актыктан* һәммә балалар аяк өстенә басып:

Шадман* ул мәркадеңдә*, без онытмыйбыз сине,

Белмәсәң вакытыңда кадерең, иңде котлыйбыз сине.

Гәрчә үлде дисәләр дә, син бө­тенләй үлмәдең,

Яхшы исемең калды, син мәнси вә мәтрүк улмадың.*

Шунда да исмең синең милләт яшәдкечә яшәр,*

Милләт үседкечә үсәр* һәм мил­ләт ашадкыча ашар!* дип бөтен мәктәпне яңгыраттылар.

Хәлфә үзе белән алып килгән сөек­ле   шагыйребез   Тукайның   берничә  шигырь китапларын, китабы бул­маган балаларга тараткач, балалар мәктәптән чыга башладылар.

Бу вакытта хәлфәнең күзләре яшь белән тулы иде. Мәктәптән тын гына чыгып килә торган балалар­ның йөзләрен кайгы баскан, алар-ның күз карашлары моңлы иде.

Мәктәп ишек алдына куелган сыерчык оясы алдында бер сыерчык сузып-сузып сайраса да, хәзер инде ул тик кенә утыра иде; ул да балаларның кайгысын уртаклашкан кебек иде. Ул да балаларның «Тукай абыйла­рыннан» аерылганын сизә иде. Иртә белән генә бөтен дөньяны яктырткан язгы матур кояш та болыт астына ке­реп югалган иде. Кояш та якты йөзен каплаган иде. Кояш та балалар белән бергә «Тукай абый» өчен кайгыра иде.

СҮЗЛЕК:

*моңга    калдылар    -    моңсулань күңелсезләнеп калдылар

*шадман - бәхетле, шат

*мәркадецдә - каберендә

*мәнси вә мәтрүк улмадың - оныты мадың һәм ташланмадың

*ашадкыча ашар - ашаганча ашар

Текстны гарәп графикасынан тәрҗемә итеп, Алабуга дәүләт педагогия университеты студенты Идел МИҢНУЛЛИН әзерләде. Материал “Көмеш кыңгырау” газетасыннан алынды.